Rekonstrukcja » Zasady rekonstrukcji

Pakowanie tornistra w artylerii przeciwlotniczej 1939
Pakowanie tornistra w artylerii przeciwlotniczej 1939

Podobnie jak w piechocie, szeregowcy artylerii przeciwlotniczej w 1939 r. przenosili swoje wyposażenie w tornistrach lub plecakach. Wchodziły one w skład materiału intendenckiego wydawanego żołnierzom. Mobilizacja oddziałów artylerii przeciwlotniczej odbywała się według ścisłych tabel należności ujętych w zestawy mundurowe o określonych numerach przypisanych konkretnym funkcjom żołnierzy.

 

Należy pamiętać, iż w toku mobilizacji sierpniowej 1939 r., obok jednostek motorowej artylerii przeciwlotniczej, wystawiono także szereg baterii półstałych. Jednostki te, choć zgodnie z założeniami, miano traktować jako oddziały motorowe, przy wyposażaniu żołnierzy, formowane były najczęściej z użyciem starszego wyposażenia.

 

Prawidłowo spakowany tornister wz.33, zwany przez żołnierzy "kapliczką".

  

 

Tornistry lub plecaki szeregowców motorowej artylerii przeciwlotniczej przewożone były na pojazdach, nie przenoszone przez żołnierzy. Sposób ich pakowania określony był instrukcjami obowiązującymi także piechotę tj. poprzez „Instrukcję tymczasową noszenia i pakowania wyposażenia w piechocie” z roku 1928, czy wytyczne znajdujące się w różnych podręcznikach. Instrukcje te dotyczą jednak panowania stosowanego w oparciu o należności intendenckie wojenne, czyli miało zastosowanie głównie w okresie mobilizacji. Pakowanie wojenne starano się stosować także podczas koncentracji i ćwiczeń, jednak w okresie pokojowym zawartość tornistrów często się różniła.

 

Zawartość wojenna tornistrów szeregowców artylerii przeciwlotniczej ograniczała się do niezbędnego minimum, pozwalającego na przeżycie żołnierza w polu oraz na zachowanie przez niego znośnych warunków higienicznych.

 

Według należności wojennych artylerii przeciwlotniczej w 1939 r., kanonierski tornister/plecak powinien zawierać:

  • koc polowy,

  • płachta namiotowa,

  • koszula zapasowa,

  • kalesony zapasowe,

  • zapasowe skarpety (onuce),

  • chustka do nosa,

  • ręcznik,

  • zestaw przyborów do czyszczenia broni (olejarka, sznur) w woreczku,

  • zestaw przyborów do czyszczenia umundurowania i obuwia (szczotki w pokrowcu),

  • zestaw przyborów do szycia,

  • racja żywnościowa „R” w woreczku,

  • woreczek na kawę konserwową i drobną żywność,

Na tornistrze przenoszono:

  • płaszcz sukienny,

  • menażkę,

  • 5 troków skórzanych,

  • hełm stalowy.

Płaszcz sukienny zimą znajdował się na żołnierzu. Latem przenoszony był zrolowany na tornistrze i służył jako okrycie biwakowe. Z kolei koc polowy służył kanonierom za posłanie polowe. Ponad wymienione składniki wyposażenia, na rozkaz dowódcy można było żołnierzom wydać m.in. dodatkowe koce. Z racji wyposażania kanonierów artylerii przeciwlotniczej w buty saperskie, żołnierzom nie wydawano zapasowych sznurówek. W toku mobilizacji żołnierze baterii półstałych mogli być wyposażani w trzewiki – wówczas należności przewidywały zapasowy zestaw sznurówek.

 

Tornister wz.33 po 1. pułku artylerii przeciwlotniczej.

 

 

Powyższa lista ma charakter ogólnowojskowy, czyli standardowy dla większości oddziałów. W przypadku artylerii przeciwlotniczej, która była zmotoryzowana, istniał szereg odstępstw, które poniżej wymieniamy: 

 

  • płachty namiotowe - wobec braków w wyposażeniu wojska w płachty namiotowe, większość z nich trafiła do oddziałów piechoty. Jak wynika z badań autora, w rzeczywistości płachty namiotowe nie zostały w ogóle wydane artylerii przeciwlotniczej w toku mobilizacji 1939 r.,

  • chlebaki - szeregowcy artylerii przeciwlotniczej przy poruszaniu się pojazdami, nie noszą przysługujących im chlebaków. Utrudniają one bowiem służbę przy dziale, czy też jazdę samochodem. Należy więc przypuszczać, iż chlebaki wkładano pod klapę tornistra, a może nawet pomijano przy wydawaniu oddziałom motorowym. W związku z tym, w tornistrze musiały znajdować się także rzeczy przenoszone zwykle w chlebaku, jak manierka, przybory toaletowe lub niezbędnik. Było to ułatwione, ze względu na wspomniany już brak płacht namiotowych.

Poniżej przedstawiamy najbardziej prawdopodobną zawartość tornistra jednostek motorowych artylerii przeciwlotniczej. Tornistry pakowano ułożone na płasko, tak że I warstwa układana była na plecach tornistra. W tornistrze najpewniej znajdowały się:

 

  • I warstwa – koszula, kalesony, skarpety, ręcznik ułożone tak by wypełniały całkowicie ściankę pleców tornistra,
  • II warstwa – układana w oparciu o dno tornistra. W tej warstwie układano należność „R” w woreczkach, przybory do czyszczenia ubrania i butów, przybory do szycia, przybory do czyszczenia broni,
  • koc – układany tak by wypełniał całkowicie dwie warstwy poprzedzające, długość koca 1,5 m po złożeniu powinna być podwinięta by pokryć przedmioty II warstwy.
  • III warstwa – zamiast płachty namiotowej, manierka, przybory toaletowe w ręczniku,  ewentualnie złożony chlebak, pudełko na okulary szoferskie, czy dodatkowa amunicja.
  • kieszeń w pokrywie tornistra – zawierała chustkę, przedmioty osobiste.
  • na zewnątrz tornistra – płaszcz spięty 3 trokami, manierka spięta 2 trokami do klapy tornistra.

Tak spakowane tornistry ustawiano na specjalnych koszach znajdujących się w pojazdach baterii spinano razem długimi skórzanymi trokami.

 

Tornistry ułożone w koszu, na dachu samochodu zwiadu artylerii Polski Fiat 508/518.