Przegląd Wojskowo-Techniczny marzec 1932r.

Autor: M.C.

O współczesnym typie hacela.

W pracy pociągowej konia posiada pierwszorzędne znaczenie tarcie podkucia o jezdnię. Ciągnąc pojazd, koń zapiera się kopytami o nawierzchnię jezdni, przeciwstawia się oporom ruchu pojazdu, pokonywa je i posuwa pojazd naprzód. Siłę zaparcia kopyt o jezdnię stopniuje koń w zależności od wielkości oporów ruchu pojazdu. Jeżeli przyjmiemy P jako opór pojazdu, Q jako ciężar własny konia, a U jako współczynnik tarcia, to dla konia pociągowego miarodajną będzie formułka P ≤ QU. Gdy więc koń, na zwyczajnych podkowach, gorzej jeszcze — na podkowach o wytartych krawędziach — znajdzie się na gołoledzi, asfalcie, a nawet śliskim, pochyłym bruku miejskim, na których współczynnik tarcia jest minimalny lub nieznaczny, wówczas nie będzie w stanie wykonać żądanej normalnej pracy pociągowej. To też od najdawniejszych czasów starano się różnemi sposobami zapobiec ślizganiu się koni na gładkich jezdniach. W tym celu w podkowach nacinano zewnętrzne powierzchnie, zawijano końce ramion w „gryfy“, zębcowano je z przodu, używano do kucia podkowiaków, o znacznie wystających główkach i t. p.

Wszystkie te sposoby okazały się jednak albo mało skuteczne, albo krótkotrwałe — zastosowano więc z większem powodzeniem wymienne kliny stalowe, wpuszczane w końce ramion podków; kliny te t. zw. ocyle z czasem doskonalone, przybrały formę dzisiejszych haceli (Rys. 1 i 2).

Rys. 1. Różne typy oceli, poprzedzających hacel obecny.

Nazwa hacela pochodzi od przekroju kształtownika, z którego są obecnie wyrabiane.

W budowie hacela rozróżniamy gwintowaną szyjkę, powstałą przez odpowiednie sprasowanie kształtownika i stopkę w kształcie litery H.

Dobry hacel powinien odpowiadać następującym warunkom (Rys. 3) :

• szyjka hacela powinna być walcem, a nie stożkiem. Gwint w ilości 3 1/2 nitki powinien być czysty i dokładnie nacięty.

• wierzch szyjki powinien być zebrany i lekko zaokrąglony. Przejście szyjki w stopkę powinno być łagodne, nie ostre. Stopka powinna mieć powierzchnię równą, niepopękaną, o krawędziach nieuszkodzonych. Boczne ścianki powinny być równoległe do podłużnej osi hacela, a płaszczyzna podstawy prostopadła do ścianek bocznych (osi podłużnej hacela).

W handlu znajdują się hacele stalowe — hartowane i żelazne — cementowane (kwasowane). Pierwszeństwo należy się hacelom stalowym, które w całej hartowanej masie stopki są jednakowo twarde, podczas gdy hacele cementowane posiadają twardą tylko powierzchnię, rdzeń zaś posiada miękkość zwykłego żelaza, z którego są wyrabiane.

Hacel stalowy powinien mieć hartowaną tylko stopkę i to dolną jej połowę w celu nadania, jej większej trwałości. Szyjka powinna być niehartowana, w przeciwnym bowiem razie narażona byłaby na urwanie, wskutek bocznych uderzeń o bruk, jakie wykonywa koń podczas stąpania.

Hart stopki powinien być tak dobrany, żeby podczas uderzania hacelem o bruk ścianki jego nie pękały, lecz ścierały się równomiernie. Dobrze hartowany hacel powinien być na złomie drobnoziarnisty, o kolorze szaro-matowym. Złom o połysku szklistym dowodzi przehartowania, co już jest wadą hacela.

W Polsce znajduje się parę wytwórni produkujących hacele[1]. Pokrywają ono nietylko zapotrzebowanie rynku miejscowego, lecz również eksportują swój towar zagranicę. Największym popytem cieszy się, nie bez słuszności, hacel stalowy wyrabiany przez firmę „Podkowa“ w Sosnowcu, która w dziedzinie produkcji i doskonalenia haceli posiada chlubną kartę; jej też głównie należy przypisać zasługę wyparcia z rynku krajowego haceli niemieckich.

Nadmienić należy, iż w czasie raidu taborowego wykonanego w r. 1931, na skutek inicjatywy Wydziału Taborów Min. Spr. Wojsk, w celu wypróbowania pewnych wzorów sprzętu taborowego, poddane były również próbom hacele różnych firm polskich. W marszach bardzo ciężkich wyróżniły się korzystnie hacele stalowe, które jedyne wytrzymały 7 dni marszu, podczas gdy inne wymagały zamiany już po 4 lub 2-ch dniach marszu.

Opracował: Paweł Ludwiczak

[1] Pierwsza Polska F-ka Zgrzebeł i Wyrobów Tłoczonych E. Januszewski — Zawiercie, F-ka Wyrobów Kuto-Prasowanych „Prasomlot“ - Warszawa, Polska F-ka Hufnali „Mustad“ — Zawiercie, Pierwsza Polska F-ka Haceli „Podkowa“ — Sosnowiec.