Początki historii artylerii przeciwlotniczej w Wielkopolsce sięgają 1924 roku, kiedy to w Poznaniu sformowana została 7 samodzielna bateria artylerii przeciwlotniczej, wchodząca w skład 7. pułku artylerii ciężkiej . Skład osobowy baterii był niewielki – 2 oficerów, 7 podoficerów i 26 szeregowych. Dowództwo objął kpt. Adam Maissner. Wyposażenie baterii stanowiły dwie armaty plot. półstałe kal. 76,2 mm wz.1902 i dwa karabiny maszynowe.

Dwa lata później, 8 lipca 1926 roku 7 bateria przeformowana została na 7 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej, składający się z dwóch baterii, w każdej po dwie armaty polowe. Jednostka stacjonowała w koszarach artyleryjskich na Sołaczu przy ulicy Golęcińskiej.

Lata późniejsze to okres zmian organizacyjnych i osobowych dywizjonu. Sformowana została trzecia bateria oraz pluton administracyjny i pluton techniczny. Przełomowym okresem w historii jednostki były ostatnie miesiące 1937 roku. Wtedy to na wyposażenie trafiły nowoczesne armaty 40 mm wz.1936 Bofors oraz ciągniki artyleryjskie C2P.

Unowocześnienie sprzętu wymagało rozbudowy zaplecza technicznego, dlatego 3 lipca 1938 r., do użytku oddane zostały cztery nowoczesne garaże. Była to duża uroczystość rozpoczęta mszą polową, po której nastąpiło zaprzysiężenie żołnierzy dywizjonu na nowy sztandar (nadany 29 czerwca 1938 roku). W trakcie uroczystości wręczono odznaki pamiątkowe artylerii przeciwlotniczej. Warto zaznaczyć, że jednym z uhonorowanych było miasto Poznań - odznakę odebrał osobiście prezydent miasta inż. dypl. Tadeusz Ruge.

Notatka prasowa z Nowego Kurjera z dnia 7 maja 1938 r.

Jesienią 1938 roku jedna z baterii dywizjonu włączona została do specjalnej grupy manewrowej zapewniającej obronę przeciwlotniczą Samodzielnej Grupie Operacyjnej „Śląsk”, która prowadziła operację odzyskania ziem Śląska Zaolziańskiego.

Dowódcy

W latach 1926 - 1939 funkcję dowódcy 7 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej sprawowali kolejno:

• kpt/mjr Adam Meissner - 8.VII.1926 - 20.XI.1930;

• kpt/mjr Franciszek Jórasz - 20.XI.1930 - 20.III.1934;

• kpt/mjr Mieczysław Zylber - 20.III.1934 - 28.VIII.1939;

Okres mobilizacji

Początek 1939 roku przyniósł bardziej wzmożone działania. Na rozkaz Ministerstwa Spraw Wojskowych 14 marca zmobilizowano w trybie natychmiastowym cztery baterie artylerii przeciwlotniczej kal. 40 mm. Jedna z baterii została wystawiona przez 7 dywizjon. Mobilizacja miała zapewnić osłonę przeciwlotniczą mobilizującym się 9., 20. i 30. Dywizji Piechoty oraz Nowogródzkiej Brygadzie Kawalerii.

6 kwietnia 1939 rozpoczęto intensywne, skrócone szkolenie młodego rocznika na armatach Bofors wz. 36. Niestety napięta sytuacja międzynarodowa uniemożliwiła przeprowadzenie strzelań ćwiczebnych na poligonie w Biedrusku w maju tego roku. Pięć dni później dywizjon natychmiastowo zajął wyznaczone pozycje z powodu częstego naruszania polskiej przestrzeni powietrznej, po miesiącu dowódca zdecydował o powrocie jednostki do koszar.

Od polowy maja 7 DAPlot. ponownie szkolił, tym razem członków fabrycznego plutonu artylerii przeciwlotniczej, sformowanego przy zakładach H. Cegielskiego w Poznaniu. Pluton dysponował dwiema armatami 40 mm wz. 36.

W wyniku napływających informacji o koncentracji wojsk niemieckich podjęto decyzję o mobilizacji w  Dowództwach Okręgu Korpusu graniczących z III Rzeszą, w tym VII D.O.K., pod które podlegał dyon. W wyniku mobilizacji dywizjon wystawił cztery baterie motorowe artylerii plot. typ A ( nr 10, 14, 17 i 25) oraz jedną baterię motorową artylerii plot. typ B ( nr 87). Z 1. Baterii dywizjonu sformowano baterię nr 17, z drugiej – nr 14, a z trzeciej – 25 baplot. 87 bateria została sformowana od podstaw, z użyciem sprzętu z zasobów mobilizacyjnych. Sformowane baterie wyruszyły zająć wyznaczone stanowiska 26 sierpnia, a nadwyżki osobowe i materiałowe zostały wysłane do Ośrodka Zapasowego Artylerii Przeciwlotniczej nr 1 w Warszawie. Plan mobilizacyjny zakładał, że po mobilizacji dywizjony artylerii plot. wystawią samodzielne baterie motorowe, które zostaną przyporządkowane do każdej dywizji piechoty, natomiast jednostki wystawiające zostaną rozwiązane. 7 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej przestał istnieć dnia 28 sierpnia, jego dowódca mjr. Mieczysław Zylber po dopełnieniu czynności likwidacyjnych udał się do Warszawy, gdzie objął dowództwo 103. daplot.

Działony 7 dyonu pod Zamkiem Królewskim w Poznaniu w 1938 r.

Szlak bojowy.

10 . bateria motorowa artylerii przeciwlotniczej przydzielona została do 10 Dywizji Piechoty. Dowodzona przez por Stanisława Ungeheiera. 3 września osłaniała przeprawę oddziałów dywizji przez Wartę w rejonie Sieradza. Trzy dni później dotarła do Warszawy, gdzie objęła stanowiska ogniowe na Polu Mokotowskim. Następnie bateria została skierowana w rejon Otwock – Garwolin, gdzie próbowano odtworzyć 10 DP i wykonać natarcie na siły niemieckie, jednak w wyniku niepowodzenia tej operacji 10 baplot. powróciła do Warszawy, gdzie objęła stanowiska ogniowe na Pradze i walczyła w obronie stolicy aż do kapitulacji 28 września.

14. bateria motorowa artylerii przeciwlotnicznej przydzielona została do 14 Dywizji Piechoty. Dowodzona przez kpt Stanisława Zalewskiego. Pozostała w Poznaniu, gdzie zapewniała obronę przeciwlotniczą już od pierwszego dnia wojny, notując na swoim koncie pierwsze dwa zestrzelenia. Stanowiska ogniowe znajdowały się na Starołęce, Garbarach, Jeżycach i Górczynie, a do baterii dołączono pluton fabryczny plot. z zakładów Cegielskiego. 3 września skierowano ją w rejon Kutna gdzie dołączyła do 14 Dywizji Piechoty. Zapewniając obronę plot. 14. Dywizji bateria dotarła w rejon bitwy nad Bzurą, gdzie notowała kolejne zestrzelenia. 20 września w wyniku braku paliwa i amunicji żołnierze porzucili swój sprzęt, niektórym udało się dostać do oblężonej stolicy. Podczas obrony Poznania, na całej długości szlaku bojowego oraz podczas bitwy nad Bzurą 14. Bateria zanotowała 13 zestrzeleń.

Chór 7 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej w 1933 r.

17. bateria motorowa artylerii przeciwlotnicznej przydzielona do 17 Dywizji Piechoty. Dowodzona przez kpt. Wiktora Borodzicza. od 1 września osłaniała Kwaterę Główną Armii ,,Poznań” w Gnieźnie, dwa dni później skierowana została do obrony mostów na Warcie na przedmościu ,,Koło”. Następnego dnia bateria zestrzeliła 7 niemieckich samolotów w rejonie Turku i przeszła pod rozkazy 17 Dywizji Piechoty. Bateria również trafiła w rejon Bzury gdzie podczas bitwy zapewniała obronę przeciwlotniczą oddziałom 17 DP. Jednostka została rozbita 17 września w rejonie Białej Góry w wyniku zmasowanych niemieckich nalotów.

25. bateria motorowa artylerii przeciwlotnicznej weszła w skład 25 Dywizji Piechoty. Dowodzona przez Pawła Żnińskiego. Zapewniała obronę plot. dywizji w Kaliszu, a od 6 września w Uniejowie, gdzie  broniąc przepraw przez Wartę strąciła jeden samolot. Trzy dni później jednostka rozpoczęła osłonę stanowisk 25 DP podczas przeprawy przez Bzurę oraz w pierwszych dniach bitwy. 16 września, podczas zabezpieczenia natarcia dywizji na Sochaczew 25 bateria została rozbita podczas walk z niemiecką 4 Dywizją Pancerną. Części żołnierzy udało się dotrzeć do Warszawy.

87. bateria motorowa artylerii przeciwlotnicznej weszła w skład Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Dowodzona przez por. Władysława Serafina. W pierwszych dniach wojny stacjonowała w okolicach lotniska Ławica. Następnie jednostka weszła pod dowództwo macierzystej Wielkopolskiej Brygady Kawalerii osłaniając kolejne miejsca jej postoju i przegrupowania. Osłaniała przeprawę przez Wartę, a 9 września zajęła stanowiska w gotowości do osłony przeciwlotniczej i przeciwpancernej w rejonie Bzury. Podczas bitwy w dniach 9 – 15 września zabezpieczała działania Wielkopolskiej BK. Resztki baterii dotarły do Warszawy przez Puszczę Kampinoską. W trakcie swych walk zestrzeliła łącznie 6 nieprzyjacielskich maszyn.

Podczas działań wojennych wyżej wymienione baterie strąciły łącznie 27 wrogich samolotów. Za męstwo na polu bitwy szesnastu żołnierzy zostało odznaczonych orderem Virtuti Militari i krzyżami walecznych.

Michał Lorek