Artyleria przeciwlotnicza » Jednostki artylerii przeciwlotniczej

6 dywizjon artylerii przeciwlotniczej - Lwów
6 dywizjon artylerii przeciwlotniczej - Lwów

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych z 10 maja 1924 r., o wprowadzeniu w życie nowej organizacji artylerii przeciwlotniczej Dowództwo Okręgu Korpusu Nr VI poleciło utworzenie samodzielnej baterii artylerii przeciwlotniczej Nr 6 we Lwowie, przy 6. pułku artylerii ciężkiej. Pierwszym dowódcą baterii był por. Kazimierz Świderski. Skład osobowy baterii był niewielki – 2 oficerów, 7 podoficerów i 26 szeregowych. Wyposażenie baterii stanowiły dwie armaty plot. półstałe kal. 76,2 mm wz.1902 i dwa karabiny maszynowe.

 

Rozkazem wykonawczym z dnia 27 listopada 1925 r. nakazano utworzyć m.in. 7 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej przy 6. pac we Lwowie. Dywizjon składał się z 2 baterii. Ze względu na problemy kadrowo - sprzętowe, nowa organizacja artylerii p-lot została wstrzymana. W przypadku 7 daplotu dokonano zmiany numeru na 6 daplot.

 

W roku 1926 stanowisko dowódcy 6 samodzielnego dywizjonu piastował mjr Franciszek Mołodyński. W roku 1929 wszystkie dywizjony podporządkowano dowódcy 11 Grupy Artylerii - płk Rudolfowi Uderce. Nowe podporządkowanie skutecznie rozwiązało szereg problemów szkoleniowych i kadrowych, na które cierpiała artyleria przeciwlotnicza w latach 20-tych.

 

Zgodnie z etatem z 1931 r. w skład samodzielnego dyonu powinno wchodzić 16 oficerów, 33 podoficerów zawodowych oraz 255 podoficerów i szeregowych służby zasadniczej. Dyony uzbrojone były w armaty półstałe 75 mm wz. 97/25. W roku 1931 jednostką dowodził mjr Tadeusz Kruszyński. W roku 1932 nastąpiło przemianowanie samodzielnych dywizjonów na dywizjony artylerii przeciwlotniczej.

 

Wręczenie sztandaru 6 daplot we Lwowie w 1938 r.

 

 

Z dniem 25 października 1937 r. nastąpiło przezbrojenie 6 daplotu. Trzy z dotychczasowych baterii armat wz.97/25 została przeformowana w baterie motorowe armat 40 mm wz.1936. Szkolenia obsługi zakończono z dniem 1 stycznia 1938 r. Do dnia 1 lutego 1939 r. w 6 daplot we Lwowie znajdowało się pięć baterii, w tym:

  • 1 bateria - 40 mm armaty wz.1936,

  • 2 bateria - 40 mm armaty wz. 1936,

  • 3 bateria - 40 mm armaty wz. 1936,

  • 4 bateria - 75 mm armaty półstałe wz.37St,

  • 5 bateria - 75 mm armaty półstałe wz.37St,

Jednostka stacjonowała w koszarach w Czerwonym Klasztorze przy ul. Teatyńskiej 6 we Lwowie. Dywizjon otrzymał sztandar we Lwowie w dniu 22 listopada 1938 roku.

 

 

Kadra

W latach 1924 - 1939 funkcję dowódcy 6 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej sprawowali kolejno:

  • por. Kazimierz Świderski (1924 - 1931)

  • mjr Tadeusz Kruszyński.(1931 - 1938)

  • ppłk Ireneusz Kobielski (1939)

Kadra zawodowa oficerów 6 dywizjonu według stanu na 23 marca 1939 r. przedstawiała się następująco:

 

Dowódca dywizjonu

ppłk Przybytko Leon

I z-ca dowódcy kpt. Rutkowski Wacław II
Adiutant por. Baturo Jan
Oficer ds. gospodarczych kpt. Marski Emil Klaudiusz
Oficer mobilizacyjny

kpt. Laskowski Kazimierz Antoni

Oficer techniczny kpt. Marski Emil Klaudiusz
Dowódca plutonu łączności por. Dac Józef Grzegorz
Dowóca 1 baterii kpt. Marczas Stanisław Tomasz Piotr
Dowódca plutonu

ppor. Lebelt Zenon

Dowódca plutonu

ppor. Wesołowski Klemens Andrzej

Dowódca 2 baterii

p.o. kpt. Rutkowski Wacław II

Dowódca plutonu

ppor. Skowroński Stanisław Antoni

Dowódca 3 baterii

kpt. Godunow Borys

Dowódca plutonu

ppor. Baczewski Jerzy Stanisław

Dowódca 4 baterii

kpt. Kopeć Józef Jan

Dowódca plutonu

ppor. Lasociński Marian

   
   

 

Okres mobilizacji

W wyniku napływających informacji o koncentracji wojsk niemieckich podjęto decyzję o mobilizacji we wszystkich jednostkach, w tym w Dowództwie Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie, pod które podlegał dyon. Mobilizacja 6 daplotu rozpoczęła się 24 sierpnia 1939 r. W wyniku mobilizacji dywizjon wystawił jednostki artylerii przeciwlotniczej dla SGO "Narew", OPL Tarnowa, Armii "Prusy", Armii "Kraków" , a także Podolskiej i Kresowej Brygady Kawalerii. Łącznei zmobilizowano sześć pododdziałów, tj. 4 baterie motorowe typu A o numerach 5, 11, 12, i 71, a także typu B nr 86 i 93. Dywizjon nie wystawiał jednostek półstałych.

 

Nadwyżki dywizjonu, pozostałe po zakończeniu mobilizacji, przekazane miały być do Ośrodka Zapasowego Artylerii Przeciwlotniczej Nr 2 w Brześciu. Po zakończeniu mobilizacji i przekazaniu nadwyżek dywizjon uległ rozformowaniu.

 

Sierpień 1939 r. Fotografia działonu 71 baterii z 6 daplotu we Lwowie.

 

 

Szlak bojowy

 

Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa typ A Nr 5 - bateria 4 armat 40 mm wz.36 przydzielona do OPL SGO "Narew" (Białystok).

 

Dowódca – kpt. Edward Dyhdalewicz
Oficer zwiadowczy – por. Stanisław Pałyga
Dowódca 1 plutonu – ppor. Tadeusz Woźniak
Dowódca 2 plutonu – ppor. rez. Tadeusz Skalisz

Dowódca 3 plutonu – ppor. rez. Julian Strumiński

Dowódca 4 plutonu – ogn. pchor. Eugeniusz Roch Ludwik Kostelecki

 

Bateria zmobilizowana dnia 26 sierpnia 1939 r. we Lwowie. Tego samego dnia bateria wyruszyła rzutem kolejowym do Zdołbunowa, potem Równego, Kowla, Brześcia n/Bugiem, by koło północy dotrzeć do Białegostoku. Tam bateria zajęła stanowiska ogniowe – plutony 3 i 4, pod wspólnym dowództwem zastępcy dowódcy por. Pałygi stanęły obok dworca, a pluton 1 w rejonie warsztatów, a pluton 2 w rejonie dworca towarowego. Dnia 1 września bateria prowadzi ogień OPL w Białymstoku, gdzie przebywa do dnia 6 września. Do tego czasu strąca 3 samoloty niemieckie oraz 3 kolejne niepotwierdzone. Dnia 6 września bateria wyrusza transportem kolejowym do Małkini. Tam transport musiał zawrócić do Czyżewa, ze względu na zablokowanie stacji nalotem Luftwaffe. Po dojechaniu do Czyżewa, bateria rozpoczęła rozładunek. Została tam zbombardowana, tracąc w wyniku pożarów 50% sprzętu motorowego, część amunicji i paliwa, a także całość żywności i kancelarię. Bateria wyruszyła do Brześcia n/Bugiem, docierając tam 9 września. Tam baterię przydzielono do Naczelnego Wodza w jednym z fortów Twierdzy, a następnie do OPL mostu na Prypeci pod m. Krymno. Dnia 11 września bateria uszkodziła dwa działa podczas marszu. Dnia 14 września bateria maszeruje w kierunku Kowla., Łucka i do Krzemieńca. Wobec ataku Sowietów, dowódca zarządza kierowanie się drogą na Złoczów i Przemyślany. 18 września wskutek nieporozumienia batweria skierowała się na Brzeżany, podzielona na kilka grup. W dniach 18 i 19 września bateria grupami przekroczyła granicę węgierską na przełęczy Jabłonkowskiej. Bateria zestrzeliła 3 samoloty niemieckie i 3 prawdopodobnie.

 


Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa typ A Nr 11 - bateria 4 armat 40 mm wz.36 przydzielona do OPL OK V (Tarnów)

 

Dowódca – kpt. Tadeusz Dobiesław Hordyński

Oficer zwiadowczy – por. Bąbczyński Roman

Dowódca 1 plutonu – por. rez. Pitułko Stanisław

Dowódca 2 plutonu – ppor. rez. Mika Tadeusz

Dowódca 3 plutonu – kpr. pchor. rez. Mikuła Wit Józef

Dowódca 4 plutonu – plut. pchor. rez. Sidorowicz Aleksander

 

Bateria zmobilizowana we Lwowie, dnia 27 sierpnia 1939 koło godz. 9 wyruszyła koleją do Tarnowa. Tam 28 sierpnia bateria wyładowana z transportu. W momencie wybuchu wojny bateria na stanowiskach ogniowych OPL Tarnowa, prowadziła ogień przeciwlotniczy bez rezultatów. Dnia 3 września bateria zbiera się w m. Lisia Góra pod Tarnowem i rusza w 6ciu rzutach kołowych do Dęblina. Dnia 5 września bateria stanęła na stanowiskach pod Dęblinem, w lesie przy składach amunicji. Następnie, na rozkaz garnizonu Dęblin, dwa plutonu przechodzą na stanowiska na lotnisko Dęblin, a dwa pozostałe na stanowiska OPL przy składach amunicji w m. Ryki. Wieczorem 6 września, na rozkaz dowócy OPL Dęblin, plutony odmaszerowały do m. Brzumin celem obrony mostu. W godzinach porannych 8 września bateria dotarła w komplecie na miejsce. Przez cały dzień działa baterii bronią mostów przed nalotami lub też są celem dla intensywnego ostrzału artyleryjskiego. Mimo strat w ludziach, działa nie zostały uszkodzone. Dnia 9 września bateria wycofała się ze stanowisk, zebrała niedobitki oraz poszukiwała zagubionego taboru. Całość jednostki bez taboru zebrała się w lesie za m. Piaski ok. 40 km za Lublinem, w kierunku na Krasnystaw. Bateria dalej rusza w kierunku na Chełm – Włodzimierz. W międzyczasie w Lublinie rzut wydzielony pobiera paliwo do 11 wrześni. Dnia 12 września rzut z paliwem dołączył do reszty oddziału. Dnia 12 września bateria została przydzielona do obrony Kwatery Głównej Wodza Naczelnego we Włodzimierzu Wołyńskim. Dnia 14 września rusza na m. Młynów k.Dubna, a dalej do Kołomyi przez Tarnopol, gdzie dociera 16 września. Tego samego dnia rusza przez Buczacz – Niźniów do Kołomyi. Bateria zajmuje stanowiska ogniowe w Kołomyi dnia 17 września. Tam dołączył zaginiony tabor ze Lwowa. Na rozkaz gen. Stachiewicza, bateria przekracza granicę z Rumunią dnia 18 września o godzinie 20:19, przez punkt kontrolny w m. Storożyniec. Tam została rozbrojona przez oddziały rumuńskie. Brak informacji o zestrzeleniach.

 


Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa typ A Nr 12 - bateria 4 armat 40 mm wz.36 przydzielona do 12 Dywizji Piechoty.

 

Dowódca - kpt. Franciszek Burski

 

Nie zachowała się relacja dotycząca szlaku bojowego baterii nr 12. Bateria wchodziła w skład 12 DP w Armii "Prusy". Dywizja ześrodkowana była 1 września 1939 w rejonie Kielc. Dnia 7 września Dywizja opuściła pozycje pod Skarżyskiem, a od dnia 8 września brała udział w bitwie pod Iłżą. Wobec trudnego położenia, dowódca 12 DP rozwiązał jednostkę. Oddziały otrzymały rozkaz przebijania się małymi grupami za Wisłę w kierunku Józefowa. Części żołnierzy udało się wydostać z okrążenia i przeprawić na prawy brzeg Wisły. Punkt zbiorczy dywizji zorganizowano w Kraśniku. Dywizja nie została już jednak odtworzona. Jej żołnierze wzięli udział w drugiej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Los baterii nie jest znany, jednak musiała ona dotrzeć na ziemie wschodnie, gdyż dowódca kpt. Franciszek Burski trafił do sowieckiej niewoli, a w 1940 r. został zamordowany przez NKWD w Charkowie.

 

 

 

Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa typ A Nr 71 - bateria 4 armat 40 mm wz.36 przydzielona do 10 Brygady Kawalerii.

 

dowódca – por. Roman Zwil
oficer zwiadowczy – ppor. Aleksander Jarzęcki
dowódca 1 plutonu – ppor. rez. Tadeusz Stanisław Sas-Kropiwnicki
dowódca 2 plutonu – ppor. rez. Eugeniusz Stanisław Kochańczyk
dowódca 3 plutonu – ppor. rez. Zbigniew Walerian Sługocki
dowódca 4 plutonu – plut. pchor. rez. Henryk Polański
szef baterii – st. ogn. Józef Klimek

 

Bateria rozpoczyna mobilizację 24 sierpnia 1939 r. we Lwowie. Określana jest jako „bateria rezerwistów”. Do dnia 30 września 1939 bateria pozostawała we Lwowie, kiedy to otrzymała rozkaz dołączenia do 10 Brygady Kawalerii w Krakowie. Działa z ciągnikami i przyczepami załadowano na transport kolejowy, zaś reszta baterii ruszyła rzutem kołowym. Około północy 31 sierpnia bateria dociera do Krakowa przez Rzeszów. Od dnia 1 września bateria organizuje OPL Brygady w okolicach Bielan, a następnie OPL kolumn Brygady na trasie Kraków – Myślenice – Lubień. Dnia 2 września, bateria prowadzi OPL Kwatery Głównej i odwodów w Lubieniu. Dnia 3 września dowódca baterii otrzymuje rozkaz osłony 10. pułku strzelców konnych walczącego z natarciem niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej. Wobec wycofania Brygady, dnia 4 września bateria prowadzi osłonę trasy Krzeszów – Myślenice – Dobczyce. Od dnia 5 września osłania Kwaterię Główną w Wiśliczu. Tam 1 i 2 pluton prowadzą walkę z czołgami niemieckimi, na stanowiskach przeciwpancernych. Bateria pod ogniem wroga cofa się przez Bochnię, Krzeczów do Redłowa i dalej do Radomyśla. W nocy 7 września, bateria poruszając się po drogach, prowadząc ogień do samolotów wroga, dociera do Radomyśla. Od 9 września bateria rusza w kierunku Mielca. Po drodze żołnierze zestrzelili 2 samoloty wroga, osłaniając kolumny Brygady w marszu na Łańcut i na miejscu osłonę Kwatery Głównej. Pod wieczór zajmują stanowiska w rejonie Jaworowa i dalej Żółkiew i pod Soposzynem. Część baterii dociera do Lwowa, a po drodze z Janowa przez Żółkiew zostaje rozbity 3 pluton ppor. Sługockiego.Brak dalszych szczegółów dotyczących walk baterii w ramach 10 Brygady. Widaomo jednak, iż bateria przekroczyła wraz z Brygadą granicę węgierską w stanie zwartym, bez dużych strat.

 

 

 

Sierpień 1939 r. Fotografia działonu 71 baterii z 6 daplotu we Lwowie.

 

 

Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa typ B Nr 86 - bateria 2 armat 40 mm wz.36 przydzielona do Podolskiej Brygady Kawalerii.

 

dowódca – kpt. Artur Franciszek Oswald Peschel
dowódca 1 plutonu – por. rez. Marian Stanisław Hermansdorfer (poległ 15 IX pod Luszynem)
dowódca 2 plutonu – ppor. rez. Zbigniew August Dzikiewicz

 

Bateria rozpoczęła mobilizację 24 sierpnia 1939, a dnia 25 sierpnia osiągnęła stan gotowości. Do dnia 31 sierpnia bateria osłania lotnisko 6 pułku lotniczego w Skniłowe i organizuje pluton p-lot 6 pułku na lotnisku. Dnia 31 sierpnia zostaje załadowana na pociąg i rusza do Nekli w woj. poznańskim. Dnia 1 września zostaje wyładowana w Nekli i zajmuje stanowiska ogniowe w osłonie sztabu Podolskiej Brygady Kawalerii. Dnia 2 września zostaje przerzucona marszem do Poznania, na miejsce 14 Dywizji Piechoty. Zajmuje stanowiska ogniowe przy stacji kolejowej Poznań – Pelwiska, gdzie ma do 4 września zapewniać OPL Poznania. Dnia 3 września następuje zmiana stanowiska. Jako ostatnia bateria p-lot opuszcza Poznań, przed wysadzeniem mostów i rusza trasą Swarzędz, Wygoda, Gniezno, gdzie dociera 5 września. Tu bateria prowadzi po raz pierwszy ogień do samolotów, strącając jedną maszynę. Wieczorem odmaszerowuje na Kleczew, gdzie bateria jest bombardowana na lotnisku, jednak bez strat. W dniach 7 – 9 września bateria, wraz z Brygadą porusza się trasą Przedecz – Bugaj – Brdów – Bierzwienna- Przybyłów – Dąbie. Dnia 10 września, wobec przeorganizowania Brygady na zgrupowanie kawalerii gen. Skotnickiego, bateria ma zapewniać osłonę OPL sztabu w Uniejowie. Po drodze trafia pod ostrzał artylerii i piechoty niemieckiej – traci 1 działon z ciągnikiem C2P i 2 samochody. Drugi działon z por. Hermansdorferem dołączył do 25 baterii artylerii przeciwlotniczej (7 dywizjon artylerii przeciwlotniczej). W walce ginie ppor. Bagiński. Dowódca 86 baterii otrzymuje od dowódcy lotnictwa płk dypl. Stanisława Kuźmińskiego dwa plutonu 40 mm: 1 pluton półstały nr 801 por. rez. Józefa Góralskiego oraz 2 pluton półstały nr 802 por. Franciszka Pitkiewicza. Wraz ze sprzętem baterii nr 86 oraz 2 kompaniami km plot utworzono zgrupowanie artylerii plot nr 86. Zgupowanie zapewnia osłonę koncentracji oddziałów gen. Kutrzeby do przebicia się przez Skierniewice na Warszawę. Maszeruje trasą Kłodawa, Kutno, Żychlin, Luszyn, Osmolin, Sanniki, Brzozów. Broni przepraw przez rz. Słudwia pod Luszynem. Dalej zgrupowanie maszeruje trasą Emilianów – Luszyn – Osmolin – Sanniki – Aleksandrów. W czasie przejazdu zgrupowania, w wyniku przerwania frontu pod Kiernozią, dowódca kpt. Peschel. Plutony artylerii nie przechodzą Bzury i zostają rozbite po drodze. W czasie działań wojennych bateria zestrzeliła na pewno 1 samolot.

 

 


Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa typ B Nr 93 - bateria 2 armat 40 mm wz.36 przydzielona do Kresowej Brygady Kawalerii.

 

Dowódca - kpt. Zygmunt Tomasz Malinowski

 

Brak szczegółowych danych dotyczących szlaku wojennego baterii nr 93. W tym miejscu warto przytoczyć jednak losy samej Brygady i jej podoodziałów. Brygada pod dowództwem płk. Stefana Hanki-Kuleszy wchodziła w skład Armii „Łódź”. W pierwszych dniach września pozostawała w odwodzie Armii. Jeszcze przed wejściem do walk poniosła duże straty atakowana przez lotnictwo niemieckie. Rankiem 3 września wyładowała się z transportu kolejowego pod Szadkiem i wzmocniła obronę 10 Dywizji Piechoty, tworząc Grupę Operacyjną „Sieradz” gen. bryg. Franciszka Dindorfa-Ankowicza. 4 września rozpoczęła działania wojenne, atakując niemiecką 24 Dywizję Piechoty. Po pierwszym kontakcie z wrogiem wycofała się z niewiadomych przyczyn, odsłaniając północne skrzydło obrony Armii. W rezultacie dowództwo Brygady przejął płk dypl. Jerzy Grobicki. Następnego dnia broniła linii rzeki Warty, walcząc pod Sieradzem. Brygada oskrzydlona przez nieprzyjaciela odeszła do rejonu Szadka, a następnie nad rzekę Ner i do rejonu Chlebowa. 7 września Brygada zaczęła odchodzić znad Neru na pozycję pod Zgierzem do osłony 10. Dywizji Piechoty. Mając przed sobą Niemców, przedarła się śmiałym atakiem przez szosę Aleksandrów–Ozorków i wieczorem przeszła do lasów w rejonie Emilianowa. Następnie dołączyła do kolumn 10. Dywizji Piechoty, odchodzącej na Głowno. 8 września podczas odwrotu i ataków wroga jej pododdziały pogubiły się i Brygada poszła w rozsypkę. Resztki Brygady 10 września przeprawiły się przez Wisłę pod Otwockiem i za rzeką przeszły do obrony. Następnie weszły w skład Frontu Północnego gen. dyw. Stefana Dęba-Biernackiego i brały udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim, gdzie zostały rozbite i skapitulowały.