Artyleria przeciwlotnicza » Jednostki artylerii przeciwlotniczej

3 dywizjon artylerii przeciwlotniczej - Wilno
3 dywizjon artylerii przeciwlotniczej - Wilno

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych z 10 maja 1924 r., o wprowadzeniu w życie nowej organizacji artylerii przeciwlotniczej Dowództwo Okręgu Korpusu Nr III poleciło utworzenie samodzielnej baterii artylerii przeciwlotniczej Nr 3 w Wilnie, przy 3.pułku artylerii ciężkiej. Pierwszym dowódcą baterii był kpt. Gustaw Piwakowski. Skład osobowy baterii był niewielki – 2 oficerów, 7 podoficerów i 26 szeregowych. Wyposażenie baterii stanowiły dwie armaty plot. półstałe kal. 76,2 mm wz.1902 i dwa karabiny maszynowe.

 

Rozkazem wykonawczym z dnia 27 listopada 1925 r. nakazano utworzyć m.in. 4 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej przy 3. pac w Wilnie. Dywizjon składał się z 2 baterii. Ze względu na problemy kadrowo - sprzętowe, nowa organizacja artylerii p-lot została wstrzymana. W przypadku 4 daplotu dokonano zmiany numeru na 3 daplot.

 

W roku 1929 wszystkie dywizjony podporządkowano dowódcy 11 Grupy Artylerii - płk Rudolfowi Uderce. Nowe podporządkowanie skutenicznie rozwiązało szereg problemów szkoleniowych i kadrowych, na które cierpiała artyleria przeciwlotnicza w latach 20-tych. W marcu 1931 r. rozkazem Ministra Spraw Wojskowych utworzono 3 baterię w 3 sdaplot w Wilnie. Pozostałe dywizjony otrzymały 3-cie baterie w maju tego samego roku.

 

Zgodnie z etatem z 1931 r. w skład samodzielnego dyonu powinno wchodzić 16 oficerów, 33 podoficerów zawodowych oraz 255 podoficerów i szeregowych służby zasadniczej. Dyony uzbrojone były w armaty półstałe 75 mm wz. 97/25. W roku 1932 nastąpiło przemianowanie samodzielnych dywizjonów na dywizjony artylerii przeciwlotniczej.

 

Z dniem 25 października 1937 r. nastąpiło przezbrojenie 3 daplotu. Jedna z dotychczasowych baterie armat wz.97/25 została przeformowana w baterie motorową armat 40 mm wz.1936. Szkolenia obsługi zakończono z dniem 1 stycznia 1938 r. Do dnia 1 lutego 1939 r. w 3 daplot w Wilnie znajdowały się cztery baterie, w tym:

  • 1 bateria - 40 mm armaty wz.1936;

  • 2 bateria - 40 mm armaty wz. 1936;

  • 3 bateria - 40 mm armaty półstałe wz.1938;

  • 4 bateria - 75 mm armaty półstałe wz.1897/25;

Jednostka stacjonowała w nowych koszarach na Porubanku koło Wilna, dzieląc je częściowo z III dyonem 5. pułku lotniczego. W dniu 10 listopada 1938 r. 3 dyon otrzymał sztandar z rąk gen. Tadeusza Kasprzyckiego podczas uroczystości na Polu Mokotowskim w Warszawie.

 

Kolumna 3 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej przed defiladą w dniu 3 maja 1939 r. w Wilnie.

 

 

Kadra

W latach 1926 - 1939 funkcję dowódcy 2 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej sprawowali kolejno:

  • kpt. Gustaw Piwakowski - od 1924 do 1930

  • mjr Józef Popiel - od 1930 do 1938

  • mjr Stanisław Krzywobłocki - od 1938 do 1939

 

Kadra zawodowa oficerów 3 dywizjonu według stanu na 23 marca 1939 r. przedstawiała się następująco:

 

Dowódca dywizjonu mjr Krzywobłocki Stanisław
Adiutant por. Osostowicz Stefan Marian
Pomocnik dowódcy ds. gospodarczych kpt. adm (art.) Umiastowski Jan
Oficer mobilizacyjny kpt. Dąbrowski Stefan Aleksander
Dowódca plutonu łącznośc por. Korbowicz Kazimierz
Dowódca 1 baterii por. Żdżarski Władysław Jan
Dowódca plutonu ppor. Renz Leonard
Dowódca 2 baterii por. kontr. Hołowań Jerzy
Dowódca plutonu ppor. Szperka Henryk
Dowódca 3 baterii por. Głuchowski Mieczysław Feliks
Dowódca plutonu ppor. Poszalski Mieczysław Francisze

 

Uroczystość wręczenia sztandarów dnia 10 listopada 1938 r. na Polu Mokotowskim w Warszawie. Sztandary 2, 3 oraz 5 dywizonu artylerii przeciwlotniczej.

 

 

Okres mobilizacji

W wyniku napływających informacji o koncentracji wojsk niemieckich podjęto decyzję o mobilizacji we wszystkich jednostkach, w tym w Dowództwie Okręgu Korpusu nr III w Grodnie, pod które podlegał dyon. Mobilizacja 3 daplotu rozpoczęła się 24 sierpnia 1939 r. W wyniku mobilizacji dywizjon wystawił dywizjon półstały artylerii przeciwlotniczej nr 134, który składał się z trzech baterii półstałych o numerach 134, 135 i 136, oraz dwie baterie typu A o numerach 1 oraz 19, a także  jedną baterie typu B nr 83.

 

Ponadto nadwyżki personalne i materiałowe odesłane zostają do Ośrodka Zapasowego Artylerii Przeciwlotniczej  nr 2 w Trauguttowie.

Szlak bojowy

Dywizjon półstały artylerii przeciwlotniczej nr 134 – Dowodzony przez mjr Stanisława Krzywobłockiego. Składał się z trzech baterii półstałych o numerach 134, 135 i 136. Jednostka wyposażona była w półstałe armaty 75 mm wz.1897/25, po 4 na baterie. Przy tym należy wspomnieć, iż z dwunastego działa posiadała tylko pomost, gdyż samo działo pozostało w Wilnie do naprawy i nigdy nie zostało odesłane. Ponadto jednostka nie posiadała etatowo kolumny przewozowej, a jedynie pojazdy dowództwa i zwiadu.

 

Dowódca dyonu - mjr Stanisław Krzywobłocki

Adiutant - por. Mieczysław Głuchowski

Lekarz - podchorąży rezerwy dr Edmund Zalecki

Podoficer żywnościowy - st. ogn. Jan Mikołajczak

Podoficer gospodarczy - plut. zaw. Grod

Podoficer łączności - plut zaw. Szymczuk

Podoficer sanitarny - st. ogn. Szostakowski

Dowódca 134 baterii - por. art. Kazimierz Korobowicz

Oficer ogniowy 134 baterii - ppor.Leonard Renz

Szef 134 baterii - ogn. Późniak

Dowódca 135 baterii - por. rez. Wiktor Niemiec

Oficer ogniowy 135 baterii - ppor. rez. Mieczysław Poszalski

Szef 135 baterii - ogn. Gintowt - Dziewałtowski

Dowódca 136 baterii - por. rez. Stanisław Klukowski

Szef 136 baterii - plut. zaw. Lewicki

 

Dnia 27 sierpnia 1939 r. dyon wyruszył transportem kolejowym z Porubanka na stację kolejową Łódź Fabryczna., gdzie dotarł 28 sierpnia. Tam miał stanowić część ośrodka OPL Łódź. Dyon wraz z nasłuchem zajął stanowiska do dnia 29 sierpnia, z pomocą samochodów ciężarowych z kolumny przewozowej nr 443. Stanowiska ogniowe w rejonie m. Chojny, Leonów oraz między ul. Wileńską i Kurpiowską. Ponadto wystawiono dziewięć placówek obserwacyjno - nasłuchowych. Stanowisko dowódcy znajdowało się w fabryce przy ul. Karolewskiej 62.

 

Stanowisko armaty przeciwlotniczej 75 mm wz.97/25.

 

 

Dyon wszedł do walki od dnia 1 wrzesnia prowadząc ogień przeciwlotniczy wobec bombowców niemieckich. O godzinie 19:00 ogniem 135 baterii udało się zestrzelić samolot Ju-86, który spadł na zachodnim skraju Łodzi. W dniu 2 września bateria 136 zestrzeliła samolot He 111. W dniu 3 września kolejne zestrzelenie zaliczono baterii 135. W dniu 4 września baterie dyonu zestrzeliły dwa samoloty Ju 86. Dnia 5 września ogień baterii 135 i 136 doprowadził do strącenia kolejnej maszyny Ju-86. Dnia 6 wrzesnia rano strącono samolot He-111.

 

W dniu 6 września 1939 r. 134 dywizjon był ostatnią jednostką pozostałą w Łodzi. Otrzymawszy rozkaz załadowania się na transport kolejowy, baterie musiały znaleźć środki przewozowe we własnym zakresie, w celu opuszczenia stanowisk. Do godziny 5:00 całość sprzętu została zwieziona i załadowana. Transport ruszył w kierunku Warszawy. Transport utknął pod Skierniewicami wraz z pociągiem z nadwyżkami 8 daplot z Torunia, w wyniku zniszczenia linii kolejowej. W czasie postoju drużyny ckm dyonu zestrzeliły dwa samoloty Me 109 na niskim pułapie. Wobec niemożności kontynuowania trasy, dyon otrzymał rozkaz zniszczenia sprzętu i udania się do Ośrodka Zapasowego Artylerii Przeciwlotniczej.

 

W dniu 10 września 1939 r., przez Warszawę, dyon dotarł do CWAPlot w Trauguttowie k/ Brześcia. W nocy z 11 - 12 września 134 daplot wyruszył transportem kolejowym wraz z 2.,4, 10 i 11 baterią ćwiczebną, pociągiem. Mijając Pińsk i Łuniec, Sarny, Zdołbunów, dotarli do Krzemieńca dnia 15 września. Przebijając się przez Tarnopol i Kołomyję, dnia 19 września 1939 r. dyon przekracza granicę polsko - rumuńską w Starożeńcu. 

 

 

Bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typu A nr 1 - bateria 4 armat 40 mm wz.36, przydzielona do 1 Dywizji Piechoty Legionów.

 

Dowódca – por. Stefan Maria Osostowicz
Oficer zwiadowczy – ppor.rez. Jan Kiedrzyński
Dowódca 1 plutonu – ppor. rez. Aleksander Andrzej Ciopa
Dowódca 2 plutonu – ppor. rez. mgr Jerzy Maciej Życki
Dowódca 3 plutonu – st. ogn. pchor. rez. Leszek Papiewski

Zastępca dowódcy plutonu – kpr. pchor. rez. Igor Smirnow

Dowódca 4 plutonu – plut. pchor. rez. Jan Rusiecki
Szef baterii – st. ogn. Wincenty Mikołajczak

 

Dnia 25 sierpnia 1939 r. bateria, transportem kolejowym, wyruszyła z Wilna do Oszechowa, gdzie miała bronić mostu na Narwi. Dnia 1 września 1939 r. plutony 1 i 4 zajęły stanowiska w obronie mostu na Narwii w Pułtusku. 6 września dołączyła do Dywizji. Szlak bojowy baterii we wrześniu 1939 przebiegał od Orzechowa i Pułtuska, przez Gnojno, Wyszków, Kuflew i Domanice. Podczas przebijania się przez pierścień okrążenia pod Domanicami bateria została rozbita. Dowódca baterii por. Stefan Osostowicz popełnił samobójstwo po stracie baterii. Brak dalszych szczegółów.

 

 

Bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typu A nr 19 - bateria 4 armat 40 mm wz.36, przydzielona do 19 Dywizji Piechoty.

 

Dówódca - kpt. art. Władysław Żdżarski

Oficer zwiadowczy - ppor.rez. Maurycy Hauke

Dowódca I plutonu - ppor. rez. Piotr Czartołomny

Dowódca II plutonu - ppor. rez. Witold Klimaszewski

Dowóca III plutonu - ogn. pchor. zaw. Franciszek Kaczmarek

Dowódca IV plutonu - plut. pchor rez. Zenon Gulbinowicz

Szef baterii - st. ogn. zaw. Golub

Podoficer samochodowy - plut. zaw. Michałowski

Puszkarz - kpr. zaw. Stanlewicz

 

Bateria rozpoczęła mobilizację dnia 24 sierpnia 1939 r., a zakończyła o godzinie 18:00 dnia 25 sierpnia 1939 r. Wieczorem tego dnia bateria opuściła koszary 3 daplot na Porubanku i zatrzymała się w pobliżu linii Wilda - Lida, gdzie pozostawała do dnia 26 sierpnia. Dnia 27 sierpnia bateria odjechała transportem kolejowym do Lidy. Dnia 28 sierpnia bateria wyładowała się w Płocku Radziwie. Tam zajęła stanowiska w obronie mostu przez Wisłę. Od dnia 1 września 1939 r. bateria prowadziła ogień przeciwlotniczy, skutecznie chroniąc przeprawy. W dniu 3 września do baterii dołączyły 3 plutony baterii nr 89 z Nowogródzkiej Brygady Kawalerii.

 

Dnia 8 września 1939 r. rozpoczęły się przygotowania do opuszczenia Płocka. Bateria wyruszyła marszem w kierunku Modlina, przebijając się przez zatłoczone drogi. W dniach 10 - 11 września 1939 r. bateria po ciężkim marszu stanęła w rejonie Czarna Struga. W dniu 13 września bateria weszła w skład oddziałów OPL Dowództwa Obrony Warszawy i tego dnia weszła w granice miasta. Dnia 14 września bateria zajęła stanowiska w rejonie Zoo na Pradze, a w dniu 18 września przeszła na stanowiska na Woli, juz w składzie grupy ppłk. dypl. Okulickiego. Dnia 20 września 1939 r. bateira przeszła w rejon CIWF na Bielanach, a dnia 22 września w rejonie koszar 1. pułku szwoleżerów. Dnia 29 września 1939 r., po kapitulacji stolicy, odbyła się ostatnia zbiórka baterii.

 


Bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typu B nr 83 - bateria 2 armat 40 mm wz.36, przydzielona do Wileńskiej Brygady Kawalerii.

 

Dowódca - ppor. art. Henryk Szperka

Dowódca I plutonu - ppor. rez. Tadeusz Borkowski

Dowódca II plutonu - kpr. pchor. rez. Zdzisław Ziemacki

Podoficer zawodowy baterii - kpr. pchor. rez. Bohdan Miksztowicz

Podoficer zawodowy I plutonu - kpr. pchor Borys Żagałkiewicz

Podoficer zawodowy II plutonu - kpr. pchor Henryk Nuszel

 

Mobilizacja baterii rozpoczęła się dnia 25 sierpnia 1939 r. Od dnia 26 do 29 sierpnia spełniała zadania OPL koszar na Porubanku, osłaniając mobilizację pozostałych baterii. W dniu 1 września dowódca baterii zameldował sie u dowódcy Wileńskiej Brygady w Rogowie pod Łodzią. Od dnia 1 do 10 września bateria poruszała się wraz z Brygadą i spełniała zadania obrony OPL. W dniu 9 września 1939 r. bateria otrzymała rozkaz przemarszu z m.p. Przysucha do Radomia i dalej walczyła z lotnictwem niemieckim w obronie Radomia, Puław, Lublina i Chełma Lubelskiego. Po drodze bateria uszkodziła jedno działo w marszu, jednak włączyła 2 armaty 40 mm z obsługami z szeregowych lotnictwa. Dnia 14 września bateria zameldowała się u gen. Zająca, wzmocnił baterię 3 działami z baterii nr 6 oraz rozkazał marsz do Łucka. Po ataku sowieckim 17 wrzesnia bateria otrzymała rozkaz marszu na granicę węgierską. Po drodze bateria, w składzie większej kolumny motorowej walczyła z Ukraińcami. W czasie marszu 19 - 20 września 1939 r. wojska sowieckie odcięły część kolumny, a bateria straciła 5 z 6 armat, część wozów i ludzi. Dnia 20 września bateria w składzie 3 oficerów, 80 szeregowych oraz 1 działa przekroczyła granicę węgierską. Bateria łącznie zestrzeliła 7 samolotów niemieckich.